Griekse tempel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een Griekse tempel is een heiligdom, meestal met een rechthoekige plattegrond, gebouwd ter ere van een Griekse godheid en gekenmerkt door een omringende zuilenrij en een fronton aan de voorzijde.
Omschrijving
Griekse tempels werden gebouwd als 'huizen' voor de godenbeelden, waarbij religieuze ceremonies en offers meestal buiten de tempel plaatsvonden. De tempels zijn bekend om hun symmetrie, harmonieuze verhoudingen en monumentale karakter. Ze rusten vaak op een verhoogd platform, het krepidoma, dat meestal uit drie treden bestaat: de onderste treden vormen de stereobaat en de bovenste trede de stylobaat. De constructie maakte oorspronkelijk gebruik van hout en terracotta, maar evolueerde later naar duurzamere materialen zoals kalksteen en marmer. Een tempel bestaat doorgaans uit een binnenruimte (naos of cella) waar het cultusbeeld stond, soms voorafgegaan door een voorhal (pronaos). Bij grotere tempels kon zich aan de achterzijde ook een ruimte bevinden, de opisthodomos. Kenmerkend zijn de zuilen die het hoofdgestel dragen, bestaande uit onder andere de architraaf, het fries en de kroonlijst, met aan de voorzijde een driehoekig fronton.
Bouworden
In de Griekse bouwkunst onderscheiden we drie klassieke bouworden, voornamelijk te herkennen aan het ontwerp van de zuilen: de Dorische, Ionische en Korinthische orde. De Dorische orde is de oudste en kenmerkt zich door robuuste zuilen zonder basement en een eenvoudig kapiteel. De Ionische orde is eleganter, heeft slankere zuilen met een basement en een kapiteel versierd met voluten. De Korinthische orde, een latere ontwikkeling die vooral door de Romeinen werd toegepast, heeft een rijk gedecoreerd kapiteel met acanthusbladeren.
Onderdelen van de tempel
Belangrijke onderdelen van een Griekse tempel zijn de zuilen, die bestaan uit een basement (soms afwezig bij Dorische zuilen), een schacht met verticale groeven (cannelures) en een kapiteel. Het hoofdgestel boven de zuilen omvat de architraaf (hoofdbalk), het fries (vaak versierd met metopen en trigliefen in de Dorische orde, of een doorlopend reliëf in de Ionische orde) en de kroonlijst (geison en sima). Het fronton is het driehoekige veld boven het hoofdgestel aan de korte zijden van de tempel.
Optische correcties
Om de tempels optisch perfect te laten lijken en vertekening tegen te gaan, pasten de Griekse architecten verfijnde correcties toe. Voorbeelden hiervan zijn curvatuur, waarbij horizontale lijnen zoals de stylobaat en het hoofdgestel licht gekromd zijn om een doorbuiging in het midden te voorkomen, en entasis, een lichte zwelling van de zuilschacht. Ook werd soms contractie toegepast, waarbij de afstand tussen de hoekzuil en de naastgelegen zuil iets kleiner is.
Vergelijkbare termen
Tempel
Gebruikte bronnen: